Zmienność współczesnych mad puławskiego odcinka Wisły

Mady są glebami o dużej lokalnej zmienności cech, determinowanych przez skałę macierzystą. Ich właściwości zależą od odcinka biegu rzeki, usytuowania w dolinie rzecznej, sposobu użytkowania tarasu zalewowego oraz przekształceń antropogenicznych. Celem przeprowadzonych badań była analiza wpływu głębokości zalegania warstw w profilu, odległości od linii brzegowej rzeki i sposobu użytkowania terenu na właściwości mad.
Badania prowadzono na prawobrzeżnym tarasie zalewowym Doliny Środkowej Wisły w okolicy Puław. Stanowi on jednolitą genetycznie strukturę geomorfologiczną. Wyniesienie poszczególnych części tarasu ponad poziom wody brzegowej jest podobne, a deniwelacje terenu nie przekraczają 2 m.
Na tarasie wybrano sześć obiektów o trzech różnych sposobach użytkowania: jedno pole uprawne, dwie łąki oraz trzy lasy łęgowe. W zależności od szerokości międzywala, w każdym obiekcie wyznaczono od jednego do pięciu transektów równoległych do linii brzegowej Wisły, oddalonych od rzeki o 0–25 m, 25–50 m, 50–75 m, 75–100 m i ponad 100 m. W obrębie transektów/obiektów wykonano 41 reprezentatywnych odkrywek glebowych. Próbki gleby pobierano z głębokości 0–150 cm, przy czym z głębokości 0–50 cm z pięciu dziesięciocentymetrowych warstw, natomiast poniżej 50 cm z całej miąższości wyróżnionych warstw C.
W próbkach mad analizowano: barwę, makrostrukturę, gęstość stałej fazy (ρ) i gęstość gleb (ρo), porowatość ogólną (Po), skład granulometryczny, pH w H2O i KCl, kwasowość hydrolityczną (Hh), sumę kationów zasadowych (S), obliczono całkowitą zawartość kationów (T = Hh + S) i procentowy udział kationów zasadowych (V), zawartość wymiennych form Na, K, Ca, Mg, zawartość Corg i procentowy udział jego frakcji (kwasów humusowych, węgla hydrolizującego i niehydrolizującego), zawartość Nog, NNH4, NNO3, stosunek NNO3:NNH4 oraz C:N, oznaczono całkowitą zawartość fosforu (Pog), żelaza (Feog) i glinu (Alog).
Przeprowadzone prace pozwoliły na szczegółowe rozpoznanie zmienności współczesnych mad wiślanych. Uzyskane wyniki wskazują, że sposób użytkowania tarasu zalewowego jest najważniejszym czynnikiem różnicującym właściwości tych gleb. Odległość od koryta rzeki oraz głębokość zalegania w profilu ma mniejsze znaczenie w kształtowaniu cech badanych mad. Ranga poszczególnych czynników powinna być uwzględniana w zagospodarowaniu dolin rzecznych i obszarów międzywala. Wycinka lasów łęgowych i przekształcenia hydrotechniczne zmieniają warunki sedymentacji, co wpływa na leżące przy korytach rzek mady i geomorfologię tarasów zalewowych. Odmienność wielu uzyskanych w badaniach wyników, w stosunku do opisanych w innych pracach, wskazuje na celowość analiz wieloczynnikowych w odniesieniu do gleb aluwialnych Wisły.