Między minimalizmem a maksymalizmem. Dylematy ideowe Stanisława Stommy i Janusza Zabłockiego

Stanisław Stomma i Janusz Zabłocki to katolicy ukształtowani w odmiennych epokach historycznych przez różne środowiska ideowe. Po wojnie spotkali się w Krakowie, ale ich drogi się rozeszły, natomiast skrzyżowały ponownie, kiedy w wydarzeniach Października 1956 r. dostrzegli możliwość włączenia się w nurt działań na rzecz demokratyzacji ustroju państwa. Odmienny stosunek grup reprezentowanych przez S. Stommę i J. Zabłockiego w Znaku wobec władz i polityki obozu rządowego, w tym roli, jaką mogli odgrywać katolicy Koła Poselskiego „Znak” w Sejmie PRL, doprowadził w 1976 r. do rozpadu środowiska. O sytuacji, jaka spotkała J. Zabłockiego w 1985 r. po odsunięciu go od prac w parlamencie, Jan Żaryn we wstępie do trzeciego tomu Dzienników J. Zabłockiego napisał: „Historia zatoczyła koło; tym razem Janusza Zabłockiego i ODiSS spotkała represja wykluczenia z życia publicznego, podobnie jak niegdyś – w 1976 r. – ekipa Gierka pozbyła się natrętnego posła – Stanisława Stommy, a większość ówczesnego środowiska »Znaku« miała zostać odcięta od zysków wypracowanych przez »Libellę«”.


Małgorzata Strzelecka jest absolwentką Wydziału Nauk Historycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, obecnie adiunktem w Instytucie Historii i Archiwistyki UMK. W kręgu jej zainteresowań badawczych znajdują się zagadnienia z historii oświaty w Polsce oraz aktywność publicystyczna i społeczna katolików skupionych w ruchu Znak. W ramach prowadzonych badań poddaje analizie m.in. aktywność publiczną przedstawicieli szeroko rozumianego ruchu społecznego Znak, na który składały się redakcje czasopism katolickich („Tygodnika Powszechnego” oraz miesięczników „Znak” i „Więź”), pięciu KIK (Krakowa, Warszawy, Wrocławia, Poznania i Torunia), a także środowiska dwumiesięcznika „Chrześcijanin w Świecie”, Ośrodka Dokumentacji i Studiów Społecznych oraz Koła Poselskiego „Znak”. W badaniach szczególne miejsce poświęca biografistyce oraz popularyzacji wiedzy historycznej. Autorka monografii Trudne kompromisy. Środowisko „Tygodnika Powszechnego” wobec reform systemu oświaty i wychowania w latach 1945–1989 (Toruń 2009) oraz artykułów, m.in. Początki aktywności publicystycznej Jerzego Turowicza w latach trzydziestych XX w.; Odkrywanie katolicyzmu na nowo – formowanie tożsamości ideowej Stanisława Stommy w latach 20. i 30. XX w.; Sobór Watykański II na łamach „Tygodnika Powszechnego” i miesięcznika „Znak”; Jerzy Turowicz w świetle dokumentów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych; Środowisko miesięcznika „Więź” wobec reform systemu oświaty i wychowania lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych.