DZIEŁA POETYCKIE WINCENTEGO POLA

Typy starożytnej sztuki były, jak mówię, zużyte, wolno tez tylko bardzo i tylko żywotem męczenników dorabiał się Kościół swego wzrostu i znaczenia pierwotnych typów w sztuce, obrzędów i obyczajów kościelnych. Groźno otaczał świat pierwotnych chrześcijan, przekonanie słowa Bożego płacone żywotem, żywot męczeński milczeniem. W takiej atmosferze duchów, gdzie cierpienie bohaterstwem niezwykłym było, nie stać człowieka na sztukę. Przekonanie wystarczyło i niepotrzebna było zewnętrznych pobudek dla zmysłów na utwierdzenie tego przekonania. Tradycja rodzicielska  sztuki, była tu jeszcze tak żywą, że prawdziwym artystostwem ducha było męczeństwo albo też niczym, niezmącona walka. A kto nie upadł podczas tej walki, nie był może powołany do twórczości, ale był błogosławiony. Ten czas nazwano Dziejami Kościoła, aż po dni Konstantyna Wielkiego.