Acta Geographica Lodziensia t. 99/2012

ZARYS TREŚCI
W pracy przedstawiono charakterystykę geologiczną i geomorfologiczną wybranych torfowisk regionu łódzkiego
oraz zebrano wyniki badań osadów biogenicznych udokumentowanych w ich misach. Szczegółowymi badaniami objęto
szesnaście obiektów. W regionie przeważają torfowiska położone w dolinach, a tylko nieliczne zlokalizowane są w obrębie
wysoczyzn. Część położona jest w obniżeniach towarzyszących formom eolicznym.
Misy badanych torfowisk ukształtowały się w późnym vistulianie i holocenie dzięki procesom fluwialnym, eolicznym,
stokowym oraz termokrasowym. Udokumentowano także misy o założeniach glacjalnych, przekształcone przez
wymienione procesy w okresie vistulianu. Miąższość stwierdzonych osadów biogenicznych wyniosła od kilkudziesięciu
centymetrów do ponad dwunastu metrów. W przebadanych stanowiskach stwierdzono kilka rodzajów gytii oraz gatunków
torfów. Osady z wybranych stanowisk poddano analizom paleoekologicznym, geochemicznym oraz datowaniom bezwzględnym.
Warunki geomorfologiczne i budowa geologiczna pozwoliły na określenie genezy obniżeń w których występują torfowiska.
Wydzielono cztery grupy mis: położone w strefie wysoczyzn (o pochodzeniu glacjalnym), misy o pochodzeniu
eolicznym, misy położone w martwych dolinach oraz misy położone w dnach aktywnych dolin rzecznych. Dla każdej
z wydzielonych grup zaproponowano schemat rozwoju zbiornika (jeziornego i/lub torfowiskowego) od powstania do
współczesnego etapu przekształceń antropogenicznych, którym podlegają wszystkie badane torfowiska regionu.
Na podstawie zbadanych osadów biogenicznych wykonano opis zmian środowiska przyrodniczego regionu łódzkiego
w ciągu ostatnich kilkunastu tysięcy lat. Najstarsze stwierdzone osady zostały złożone w schyłku górnego plenivistulianu,
w misie torfowiska Żabieniec. Torfowisko to – jako jedyne z badanych stanowisk – posiada ciągły zapis zmian
środowiska aż do współczesności. Późny vistulian reprezentują osady jeziorne lub torfy, zalegające w misach niemal
wszystkich zbadanych torfowisk. W dwóch misach stwierdzono osady zaliczone do ocieplenia epe. W najstarszym dryasie
powstały kolejne zbiorniki akumulacji biogenicznej, zarówno w otoczeniu form eolicznych, jak i w dolinach rzecznych.
W większości osadów udokumentowano zapis zmian klimatycznych, paleohydrologicznych böllingu i allerödu oraz młodszego
dryasu. Nowe dane holocenu uzyskano w osadach biogenicznych ze stanowisk położonych we wszystkich wyróżnionych
grupach mis torfowisk. Tylko w kilku obiektach zapis ten był ciągły, zaś w pozostałych – sedentacja torfu była
przerywana. Ponowny rozwój torfowisk nastąpił na końcu okresu subborealnego i w okresie subatlantyckim. Wszystkie
z badanych torfowisk zostały przekształcone w wyniku działalności gospodarczej, zaś funkcjonujące w nich współcześnie
zbiorowiska torfotwórcze często zajmują obszary poeksploatacyjne.